MERKEZİ KAYIT KURULUŞU (MKK)
Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK), sermaye piyasası araçlarının kayden ihracının yapıldığı, hak sahibi bazında açılan hesaplarda sermaye piyasası araçlarının kaydedildiği, bunlar üzerindeki hakların izlendiği, kayıtlarına hukuki sonuçlar bağlandığı Kanunla bu görevi üstlenmiş bir merkezi yapıdır. Bir başka deyişle, menkul kıymetlerin ihraç edildiği, hak sahibi bazında hesaplarda tutulduğu, el değiştirdiği, bunlara ilişkin hakların tesis edildiği merkezi bir sistemdir. MKK bu yapısıyla Türkiye’nin Merkezi Saklama Kuruluşu’dur.
Sermaye Piyasası Kanunu’na 1999 yılında “Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileştirilmesi” başlıklı 10/A maddesinin eklenmesi ile birlikte, sermaye piyasası araçları açısından hukuki olarak kaydi sisteme geçilmiştir. Bu sebeple sistemi yürütecek olan Merkezi Kayıt Kuruluşu’nun kurulması ve sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesi (borsada işlem gören anonim şirket paylarının kaydileştirilmesi – 28.11.2005) ile birlikte de kaydi sistem fiili olarak uygulanmaya başlamıştır.
Kaydi sistem, esas itibariyle, Sermaye Piyasası Kanunu’nda düzenlenmiştir. (SPKn m.10/A). Halka açık anonim şirketlerin borsada işlem gören payları da kaydi sistem kapsamında olmasına rağmen, 6762 sayılı TTK’da kaydi sistem hakkında herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. 6102 sayılı TTK’da ise, kaydi sisteme ilişkin bazı hükümler yer almaktadır.
6111 sayılı Yasa ile 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun Geçici 6. Maddesine eklenen dördüncü fıkrasında ve 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nu yürürlükten kaldıran 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 13/4 maddesinde belirtildiği üzere; Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından 28 Kasım 2005 tarihinden itibaren izlenmeye başlanan pay senetleri, 31 Aralık 2012 tarihine kadar Merkezi Kayıt Kuruluşu’na teslim edilmedikleri takdirde, bu senetlerin Yatırımcı Tazmin Merkezi’ne yasal olarak intikal etmesi ve bu durumda paydan doğmuş olan hakların kendiliğinden sona ermesi hükme bağlanmıştır.
MKK’da Kayden İzlenen Kıymetler:
* Pay Senedi (Borsa İstanbul’da İşlem Gören)
* Yatırım Fonu
* Borsa Yatırım Fonu
* Özel Sektör Tahvili
* Finansman Bonosu
* Banka Bonosu
* Varant
* Varlık Teminatlı Menkul
* Kıymet Varlığa Dayalı Menkul Kıymet
* Devlet İç Borçlanma Araçları (Yatırımcı Portföyleri)
* Kamu Kira Sertifikaları
* Özel Sektör Kira Sertifikası
* Elektronik Ürün Senedi
* Gayrimenkul Sertifikaları
* Altına Dayalı Kira Sertifikası
* Altına Dayalı Tahvil
* Paya Dönüştürülebilir Tahvil
* Dövizli Hazine Kira Sertifikası
* Dövizli Hazine İç Borçlanma Senedi
MKK’nın Saklama Hizmetleri:
* Yatırım/Saklama hesabı işlemleri,
* İhraççı, menkul kıymet ihraç ve hak kullanım işlemleri,
* Menkul kıymetlerin hak sahibi ve omnibus hesaplarda takip edilmesi,
* Kaydileştirilmiş menkul kıymetlerin takas ve saklama hizmetleri,
* SWIFT işlemleri,
* Ödünç Pay Senedi Piyasası ve Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu işlemleriyle ilgili hizmetler,
* Elektronik Ürün Senedi işlemleri,
* Kitle Fonlaması platformları işlemleri,
MKK’nın Veri ve Teknoloji Hizmetleri:
MKK’nın AR-GE kimliği ile kendi iç kaynaklarını kullanarak geliştirdiği veri ve teknoloji platformları ve servisleri şu şekildedir;
* e-YATIRIMCI: Yatırımcı Bilgi Merkezi,
* e GKS: Elektronik Genel Kurul Sistemi,
* e ŞİRKET: Şirketler Bilgi Portalı,
* e ÜRÜN: Elektronik Ürün Senedi Merkezi,
* e-VEDO: Elektronik Veri Deposu,
* e VERİ: Sermaye Piyasaları Veri Bankası, *
* e-YBS: Yatırımcı Bildirim Servisi,
* e YKS: Elektronik Yönetim Kurulu,
* VAP: Veri Analiz Platformu,
* YRTS: Yatırımcı Risk Takip Sistemi,
MKK, Türk Sermaye Piyasalarının Merkezi Saklama Kuruluşu olarak üyelerine saklama, veri depolama ve raporlama, kurumsal yönetim ve yatırımcı hizmetlerini sunmaktadır. MKK, Ar Ge merkezi kimliği ile kendi iç kaynaklarını kullanarak geliştirdiği yazılım, sistem ve platformlarla yerli ve yabancı sermaye ve finans kuruluşlarına da veri ve teknoloji hizmetleri sunmaktadır.
MKK’ya ihraççılar, Kanun uyarınca faaliyet gösteren yatırım kuruluşları, merkezi takas kuruluşları ile MKK tarafından önerilen ve Sermaye Piyasası Kurulu’nca kabul edilen diğer kuruluşlar üye olabilmektedir. Ayrıca 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde MKK, Ticaret Bakanlığı tarafından Elektronik Kayıt Kuruluşu olarak yetkilendirilmiştir. Bu kapsamda, lisanslı depo işletmeleri ve yetkili sınıflandırıcılar üye olabilmektedir.