KRİPTO VARLIKLARA İLİŞKİN DÜZENLEMELER İÇEREN KANUN
Kripto varlık sektörünün Türkiye’de sağlıklı bir şekilde gelişmesi için kapsamlı bir yasal çerçeve oluşturma gerekliliği nedeniyle, uzun zamandır beklenen düzenlemeleri içeren 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda (“Kanun”) Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Değişiklik Kanunu”), 02.07.2024 tarihli ve 32590 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Değişiklik Kanunu ile birçok kavram tanımlı hale gelmiştir; (i) kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları, (ii) kripto varlık alım satım platformu (“Platform”), kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları, (iii) kripto varlık hizmet sağlayıcıları (“Hizmet Sağlayıcılar”), platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve Kanun’a dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dahil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşları, (iv) cüzdan ise, kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları ifade etmektedir.
* Değişiklik Kanunu, Platformların müşterilerine ait kripto varlıkların esas itibarıyla müşterilerin kendi cüzdanlarında saklanacağını belirtirken, müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurmayı tercih etmedikleri kripto varlıkların ve müşterilere ait nakitlerin saklanmasına ilişkin düzenlemeler getirmiştir.
Bu kapsamda, müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurmadıkları kripto varlıkların saklama hizmetinin, Sermaye Piyasası Kurulu (“Kurul”) tarafından yetkilendirilmiş ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (“BDDK”) tarafından uygun görülen bankalar veya Kurul tarafından kripto varlık saklama hizmeti sunma konusunda yetkilendirilmiş diğer kuruluşlar tarafından sağlanması zorunlu kılınmıştır.
Ayrıca, müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması esası getirilmiştir. Bankalar nezdinde bulunan kripto varlıklar ile müşterilere ait nakitlerin, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 63. maddesi uyarınca mevduat ve katılım fonlarının sigortalanması hükümlerinden muaf olduğu belirtilmiştir.
* Usulsüz işlemler ve izinsiz faaliyetlere yönelik tedbirler, sorumluluklar ve yaptırımlar düzenlenmiştir.
Hizmet Sağlayıcılar, hukuka aykırı faaliyetler, teslim yükümlülüklerinde temerrüt, siber saldırılar, teknik arızalar, operasyonel hatalar veya çalışanlarından kaynaklanan suiistimaller nedeniyle oluşan zararlar açısından birincil olarak sorumlu tutulacaktır. Kayıpların kripto varlık hizmet sağlayıcılarından tazmin edilememesi veya tazmin edilmesinin açıkça mümkün olmaması durumunda, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mensupları, kusurlarına ve durumun gereklerine göre, kayıplardan kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu tutulacaklardır.
Kripto varlıkların satış veya dağıtımıyla ilgili her türlü bilgilendirme dokümanını imzalayan gerçek ve tüzel kişiler, bu dokümanlarda yer alan yanlış, yanıltıcı veya eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan müteselsilen sorumlu olacaktır.
Ayrıca, Hizmet Sağlayıcılar’ının müşterilerine karşı sorumluluklarını ortadan kaldıran veya sınırlandıran sözleşme şartlarının geçersiz olduğu düzenlenmiştir.
Değişiklik Kanunu, Hizmet Sağlayıcılar’ın hukuka aykırı faaliyet ve işlemleri ile izinsiz Hizmet Sağlayıcılar’a ilişkin ilan, reklam ve açıklamalara yönelik olarak uygulanacak tedbirler bakımından; sermaye piyasası kurumlarının hukuka aykırı faaliyet veya işlemlerinde uygulanacak tedbirlere, izinsiz sermaye piyasası faaliyetinde uygulanacak tedbirlere ve kanuna aykırı ilan, reklam ve açıklamalarda uygulanacak tedbirlere atıfta bulunmaktadır. Bu nedenle, bu tür izinsiz faaliyetlerde hapis ve para cezaları gündeme gelebilecektir.
Kurul, ödeme ve kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getiremeyen veya mali yapısı zayıflayan Hizmet Sağlayıcılar’a, mali yapılarını güçlendirmeleri için belirli bir süre verebilecek; bu sürenin sonunda veya acil durumlarda doğrudan faaliyetlerini geçici olarak durdurma, faaliyet yetkilerini kaldırma ve sorumlu yönetici ile çalışanların imza yetkilerini sınırlama veya kaldırma yetkisine sahip olacaktır.
Bunların yanı sıra Değişiklik Kanunu, Hizmet Sağlayıcılar’ın yönetim kurulu üyeleri ve diğer sorumluları için özel bir zimmet suçu öngörmüştür. Bu suçu işleyenler, sekiz yıldan yirmi iki yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası alabileceklerdir.
* Değişiklik Kanunu uyarınca, Platformların faiz gelirleri hariç olmak üzere her yıl elde ettikleri tüm gelirlerinin %1'inin Kurul’a ve %1'inin de blokzincir ve ilgili bilişim teknolojilerinin geliştirilmesinde kullanılmak üzere Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu'na (“TÜBİTAK”) ödenmesi gerekmektedir.
Bu düzenlemeye göre, Platformlar’ın gelirleri üzerinden Kurul ve TÜBİTAK bütçelerine gelir kaydedilmesi uygulamasına 2024 yılı gelirleri üzerinden 2025 yılında başlanacaktır.
Bunların yanı sıra, Kurul, 02.07.2024 tarihinde Değişiklik Kanunu’na ilişkin bir duyuru (“Duyuru”) yayımlamıştır.
Halihazırda kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetini yürüten kuruluşlar hakkında iki farklı durum öngörülmüştür; (i) faaliyetlerine devam etmek isteyen kuruluşların 02.08.2024 tarihine kadar, bu hususa ilişkin beyanları ile Kurul tarafından yayımlanan bilgi formu ve belgeleri; (ii) faaliyetlerine devam etmeyecek olan kuruluşların ise 02.10.2024 tarihine kadar tasfiye kararı alacaklarına ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine ilişkin beyanları ile Kurul tarafından yayımlanan bilgi formu ve belgeleri Kurul’a yazılı olarak sunmaları gerekmektedir. İlgili kuruluşlar, Kurul’un internet sitesinde iki ayrı liste halinde ilan edilecek olup, listelerde yer almayan bir kuruluşun, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde bulunduğu kabul edilecektir.
Düzenlemelerin yürürlüğe girdiği tarih sonrasında faaliyete başlamak isteyenlerin ise faaliyetlerine başlamadan önce Kurul’dan başvuruda bulunarak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak gerekli başvuruları yapmaları gerektiği düzenlenmiştir. Her iki grup, Hizmet Sağlayıcılar’ın faaliyetlerine ve kripto varlıkların transfer ve saklanmasına ilişkin ikincil düzenlemeler yürürlüğe girdikten sonra faaliyet izni alabilecektir.
Yurt dışında yerleşik platformların, Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini en geç 02.10.2024 tarihine kadar sonlandırmaları zorunlu kılınmıştır. Aksi takdirde, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı olarak değerlendirileceklerdir. Bu kapsamda, yurt dışında yerleşik platformların Türkiye’de şirket kurmaları ve faaliyet izni almaları gerekecektir. Ayrıca, müşterilerin kripto varlıkları nakde veya nakdi kripto varlığa çevirebilmelerine ve kripto varlıkların transferinin gerçekleştirilmesine imkân veren Türkiye’de yerleşik ATM ve benzeri elektronik işlem cihazlarının faaliyetlerinin de en geç 02.10.2024 tarihine kadar sonlandırılması gerekmektedir.
Sonuç
Değişiklik Kanunu, Türkiye’de kripto varlık sektörünün sağlıklı bir şekilde gelişimini desteklemek amacıyla gerekli düzenleyici altyapıyı sağlamayı hedeflemekte ve kripto varlık piyasaları için yapılacak regülasyon çalışmalarında bir referans niteliği taşımaktadır. İkincil düzenlemelerin yürürlüğe girmesiyle, Hizmet Sağlayıcılar’a hizmet sunan finansal teknoloji üreticilerinin hareket alanı da netleşecektir.